30 Zabaw rozwojowych dla dzieci - motoryka duża i mała
Odpowiednio przemyślane zabawy są ważne dla rozwoju psychofizycznego dziecka. Jest to doskonała okazja do rozwoju charakteru i dyscypliny oraz sprawności fizycznej. Rozwój fizyczny i psychiczny dziecka są ze sobą powiązane, a zabawa wymaga komunikacji, koordynacji i ogólnej sprawności. Dla dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym dobrze przygotowana zabawa rozwija ciało i umysł.
Po lekturze zapraszamy też do sklepu z ubrankami.
Ruch to zdrowie
O tym, że ruch to zdrowie, ciągle przypominają nam eksperci. W listopadzie 2020 roku wydane zostały nowe rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczące aktywności fizycznej. Zaleca się w nich, aby dzieci i młodzież podejmowały aktywność o umiarkowanej lub dużej intensywności średnio 60 minut dziennie. Dodatkowo poleca się, aby co najmniej 3 razy w tygodniu dzieci i młodzież podejmowały ćwiczenia o dużej intensywności, które wzmacniają mięśnie i kości.
Nasze dzieci lubią ruch
Oczywiście nie musimy z zegarkiem planować treningów naszych maluchów. Nasze małe szkraby bez problemu spełniają zalecenie 60 minut treningu na przykład kiedy uczą się raczkować i chodzić, albo na placu zabaw czy podczas spaceru. Również zabawa z rówieśnikami w żłobku i przedszkolu potrafi dostarczyć sporo ruchu. Większość dzieci nie potrzebuje zachęty do aktywnej zabawy, przynajmniej dopóki nie odkryją YouTube’a. Ale jeżeli będziemy kreatywni, wybiorą zabawę z nami.
Motoryka u dzieci
Z aktywnością ruchową wiąże się pojęcie motoryki, rozumianej jako ogólna sprawność fizyczna. Składowe motoryki to między innymi: siła, wytrzymałość i kondycja, koordynacja, świadomość i orientacja w schemacie ciała, szybkość, równowaga.
Najczęściej spotkamy się z podziałem motoryki na motorykę dużą i małą.
Motoryka duża to ruch, w który zaangażowane jest całe nasze ciało lub znaczna jego część. Tutaj zaliczymy takie aktywności jak: chodzenie, bieganie, skakanie, pływanie, jazda na rowerze. Motoryka duża to aktywność, która najefektywniej wpływa na rozwój układu nerwowego.
Motoryka mała, to ruchy o mniejszym zakresie, które angażują dłonie i palce, ale jednocześnie wymagają większej koncentracji i precyzji. To malowanie, rysowanie, pisanie, ugniatanie czegoś.
W rozwoju dziecka motoryka duża rozwija się najpierw. Musimy również pamiętać o tym, że jeśli chcemy, aby dziecko mogło poprawnie wykonywać ruchy w zakresie motoryki małej (rysowanie, pisanie), musi najpierw dobrze opanować ruchu z zakresu motoryki dużej, czyli powinno być sprawne fizycznie. Proponujmy więc dzieciom aktywności, które pozwolą ćwiczyć ruchy zamaszyste, duże oraz te drobne i precyzyjne.
Propozycje aktywności w zakresie motoryki dużej
Ćwicząc motorykę dużą:
- Rozwijamy ogólną sprawność ruchową;
- Kształtujemy koordynację ruchową;
- Wyrabiamy płynność ruchową.
Poniżej znajdziecie kilka przykładów zabaw i ćwiczeń rozwijających różne aspekty motoryki dużej.
Maluchom możemy zaproponować aktywności, które pozwolą zdobyć im orientację w przestrzeni oraz w schemacie swojego ciała:
1. Poznawanie części ciała: Zabawy z lustrem: obserwowanie swojego ciała, poruszanie i nazywanie wskazanej części ciała.
2. Zabawa w polecenia: Włączcie ulubioną muzykę, na przerwę w muzyce dawaj maluchowi różne polecenia związane ze znajomością części ciała, np. połóż się na plecach, stań na palcach, unieś ręce w górę, dotknij swoje kolana, połóż rękę na brzuchu, dotknij łokciem podłogi, idź na piętach, itp.
3. Chowanie oczu [1]:
- Niech maluch spróbuje schować wymienione przez Ciebie części ciała, tak, żeby nikt nie mógł ich zobaczyć, np. Kolana, klatkę piersiową, obie dłonie, zęby, itp.
- Niech dziecko leżąc na plecach, unosi do góry wymienione części ciała.
- Niech maluch uniesie dwie części ciała jednocześnie.
4. Orientacja w przestrzeni:
- Podrzucanie piłeczki i nazywanie kierunków (góra, dół, bok, przód, tył).
- Szukanie ukrytych przedmiotów według wskazówek, np. Idź do przodu dwa kroki, obróć się w stronę okna, popatrz do góry, itp.
5. Mój miś jest...:
- Na środku pokoju połóżcie krzesełko, weźcie ulubionego misia,
- Podpowiadaj maluchowi, gdzie miś ma usiąść, np. Niech miś usiądzie pod krzesłem, na krześle.
- W innym wariancie zabawy możemy połączyć aspekt poznawania części ciała i orientacji w przestrzeni, niech więc miś usiądzie na mamie na głowie, wejdzie pod stopę dziecka, połaskocze w łokieć.
Poćwiczmy z dziećmi duże partie mięśni ramion i przedramion:
- Dajmy maluchowi długą wstążkę, chustkę lub apaszkę, niech kreśli w powietrzu określone kształty (koła, ósemki, fale). Możesz bawić się z dzieckiem, zaproś go do naśladowania twoich ruchów. Włączcie muzykę i swobodnie wirujcie w jej rytm, malując przy tym różne kształty w powietrzu.
- Przygotuj duży arkusz szarego papieru, przymocuj go do stołu lub podłogi taśmą malarską. Daj dziecku kredki lub farby spróbujcie zamalować całą powierzchnię kartki.
Doskonalenie motoryki dużej to również ćwiczenia równowagi. Pamiętaj, żeby bawić się razem z dzieckiem i pokazywać mu jak należy wykonać ćwiczenie.
- Naklejcie wzdłuż dywanu długi pasek taśmy papierowej, przejdźcie po nim przodem, bokiem, tyłem. Możecie wykleić bardziej skomplikowane kształty i stworzyć labirynty do przejścia.
- Zorganizujcie konkurs kto dłużej ustoi na jednej nodze.
- Naśladujcie, jak chodzi bocian. A może macie w pobliżu łąkę z wysoką trawą do pokonania?
Aktywności, które pozwalają ćwiczyć koordynację całego ciała, często nie muszą być planowane, bo spontanicznie są podejmowane podczas zabaw w domu czy na placu zabaw. Zaliczamy tutaj:
- Zabawy z piłką (rzucanie, turlikanie, kopanie, łapanie);
- Zabawy na czworakach;
- Bieganie, podskoki;
- Taniec, może być swobodny albo dzieci mają tańczyć tylko częściami ciała, które wymienisz, pozostałe części ciała mają pozostać bez ruchu;
- Pokonywanie torów przeszkód;
- Zabawy naśladowcze, np. naśladowanie sposoby poruszania się różnych zwierząt.
Możecie również pobawić się w zabawę Właśnie tak… [1], w której sprawdzamy i doskonalimy umiejętności w zakresie motoryki dużej. Sprawdźcie czy maluch potrafi:
Przy leżeniu na plecach:
- leżeć na boku,
- leżeć na boku i machać dłonią,
- leżeć na brzuchu i uderzać o siebie stopami,
- leżeć na brzuchu i wydłużać swoje ręce i nogi.
Przy siadzie z rozstawionymi nogami:
- pochylić się do przodu i obiema dłońmi dotknąć czubka stopy,
- patrzeć do przodu a palec wskazujący skierować do tyłu,
- mocno potrząsnąć dłonią,
- obiema rękami bębnić w klatkę piersiową,
- z zamkniętymi oczami dosunąć palcem czubka swojego nosa.
W klęku:
- zaokrąglić plecy,
- zaokrąglić ramiona,
- dotknąć jedną ręką podłogi, a palcem wskazującym wskazać sufit,
- podnieść kolano, żeby nie dotykało podłogi,
W pozycji stojącej:
- wyciągnąć dwie ręce do góry,
- złożyć swoje ręce za plecami,
- zaokrąglić plecy,
- wyprostować obie nogi i dotknąć dłońmi stóp.
Podczas deszczowych dni, możemy sami tworzyć tory przeszkód z poduszek, krzeseł i sznurków; zorganizować zawody z rzucaniem do celu czy przenoszeniem piłeczki na łyżce. Możemy wykonywać ćwiczenia wolno albo na czas. Pamiętając, żeby sprawiało Wam to przyjemność i było dobrą zabawą.
Pamiętajmy o codziennych spacerach. Aby urozmaić ten czas, możecie zaproponować różne aktywności, które będą świetną zabawą, a jednocześnie pozwolą na doskonalenie motoryki dużej w różnych jej aspektach.
Stwórzcie swój wiatrołap na kiju [2] i zachęć swojego malucha do złapania wiatru podczas spaceru. Jego przygotowanie pozwoli również na poćwiczenie motoryki małej. Znajdźcie długi kij, wytnijcie z bibuły kilka pasków papieru, możecie również użyć wstążki lub kawałki tkanin. Przymocujcie u góry kija kawałki bibuły, tak aby swobodnie zwisały. Aby złapać wiatr musimy wprowadzić nasz wiatrołap w ruch, możecie biec, machać nim lub kreślić kształty w powietrzu.
Zbudujcie kładkę i przejdźcie nią na drugą stronę, skaczcie po kamieniach, wdrapujcie się na drzewa, przygotuj dla swojego malucha listę rzeczy (możesz ją narysować albo wykleić ze zdjęć z gazet), które musi odnaleźć podczas spaceru.
Propozycje aktywności w zakresie motoryki małej
Motoryka mała ma wpływ na wiele codziennych czynności takich jak samoobsługa (ubieranie się, wiązanie butów), pisanie, rysowanie, a także przekłada się na sprawny rozwój mowy.
Kanadyjski neurochirurg Wilder Penfield, wykazał, że okolice dłoni oraz narządów artykulacyjnych zajmują w korze mózgowej o wiele większe obszary niż pozostałe części ciała, a dodatkowo sąsiadują ze sobą. Kiedy angażujemy motorykę małą (=precyzyjne ruchy dłoni), angażujemy struktury kory mózgowej, które leżą obok, czyli te odpowiadające za ruchy artykulacyjne, czyli ruchy buzi i języka. Czyli działamy pośrednio na mowę, bo kiedy buzia jest sprawna, mowa rozwija się lepiej.
Motorykę małą możemy doskonalić i rozwijać codziennie, pozwalając dziecku na samodzielne ubieranie się. Zachęcając dzieci do samodzielności umożliwiamy im zdobywanie sprawności ruchowych: jedzenie sztućcami, zapinanie guzików, nalewanie wody do kubeczka, pomoc przy nakrywaniu do stołu.
Pozwólmy dzieciom na swobodną ekspresję farbami, kredkami. Jeśli boimy się o bałagan, zdejmijmy dywany, zabezpieczmy podłogę ceratą albo szarym papierem. Malowanie oraz rysowanie ułatwi dzieciom przymocowanie kartki do stołu czy podłogi za pomocą taśmy papierowej. Maluchy niech tworzą na dużych powierzchniach, a z czasem zmniejszajmy format, aby prace były coraz bardziej precyzyjne.
Inne aktywności rozwijające motorykę małą:
- Ugniatanie ciasta, mas plastycznych (masy solnej, ciastoliny);
- Układanie klocków;
- Targanie papieru;
- Wycinanie ilustracji z gazet i tworzenie kolaży;
- Zabawy piaskiem kinetycznym, np. Szukanie ukrytych w nim przedmiotów;
- Nawlekanie koralików, makaronu (w przypadku młodszych dzieci na patyczek do szaszłyków; starsze dzieci mogą nawlekać na sznurówkę);
- Ugniatanie papierowych kulek;
- Sortowanie śrubek, nakrętek, kamyczków, guzików;
- Zabawy z pęsetą;
- Zabawy z gliną: ugniatanie, tworzenie kulek/wałków/ślimaczków, wciskanie w glinę naturalnych elementów (patyczków, kamyków, liści);
- Pomoc w wieszaniu prania;
- Zabawy klamerkami do prania – tworzenie różnych kształtów;
- Chwytanie klamerkami do prania pomponików;
- Zabawy z kreatywnymi drucikami, tworzenie kształtów według poleceń lub własnych pomysłów; przygotowanie z drucików “ubranek” dla naszych paluszków;
- Przygotujcie własną przeplatankę - na kawałku tekturki, zrób dziurki, następnie przeplatajcie przez nie sznurówkę (możecie zrobić deszczową chmurkę, o taką jak tu: );
- Przykręcanie i wykręcanie śrubek;
- Wierszyki paluszkowe [3], gdzie tekst obrazujemy za pomocą ruchu palców i dłoni;
- Zupa – obrazujemy za pomocą dłoni kolejne czynności. Talerz to dwie złączone na kształt miseczki ręce.
Mama zupę gotowała, w wielkim garnku ją mieszała;
Przyprawiała, smakowała;
Przyprawiała, smakowała;
Do talerza Ci nalała.
- Rączki - ilustrujemy ruchem tekst.
Dwie małe rączki klaszczą;
A czasem się pogłaszczą.
W kolanka zastukają
I wszystkim pomachają.
- Pieski - rozpoczynamy zabawę od dłoni zaciśniętej w pięść, kolejne pieski to kolejne palce, który podnisimy i poruszamy nimi, kiedy o nich mowa.
Wszystkie pieski spały,
Obudził się mały.
Mały obudził średniego,
Który spał obok niego.
Gdy średni już nie spał,
To duży też przestał.
Trzy pieski się bawiły,
Czwartego budziły.
Cztery pieski szczekały,
Piątemu spać nie dały.
Dobre nawyki to lepszy rozwój
Pamiętajmy, że dzieci uczą się od nas, obserwują nas i naśladują. Jeśli będziemy z nimi aktywnie spędzać czas spacerując, biegając, jeżdżąc na rowerach, rolkach, hulajnogach, proponować im różne zabawy i aktywności ruchowe, to oprócz tego, że zadbamy o im rozwój fizyczny, umysłowy, ich zdrowie, to również wykształtujemy dobre przyzwyczajenia oraz nawyki.
Pamiętajmy również o tym, że ruch jest naturalną potrzebą dziecka, przez ruch dziecko poznaje i uczy się świata dookoła niego, przyswaja nowe umiejętności, zdobywa doświadczenie.
Dziecko sprawne fizycznie jest pewne siebie, samodzielne, ciekawe świata, aktywne i zaradne. Dlatego zapewnijmy naszym maluchom wszechstronną aktywność ruchową i pamiętajmy, że najprzyjemniejszą i najskuteczniejszą formą nauki jest zabawa.
Jeżeli podobał Ci się ten artykuł zobacz też inne wpisy na naszym blogu, oczywiście będzie mi miło jeżeli zostawisz komentarz :)
Zachęcam też do przeglądnięcia sklepu, można tam znaleźć bodziaki i kapcie w których występują Zosia i Zuzia ;)
Bibliografia:
- Vopel K. (2009) Od stóp do głów. Wyd. Jedność.
- A. Jodełka (2020) Leśne warsztaty. Poradnik dla nauczycieli, edukatorów i rodziców. Kraków, Pracownia K
- K. Sąsiadek (2005) Zabawy paluszkowe. Media Rodzina.
Netografia:
https://www.nebule.pl/mala-motoryka-dlaczego-jest-wazna/
https://sensoludki.pl/motoryka-mala-i-motoryka-duza-czym-sie-roznia/
https://mojebambino.pl/blog/index.php/2019/08/14/cwiczenia-stymulujace-rozwoj-motoryki-duzej/
https://logopedarybka.pl/o-wplywie-malej-motoryki-na-rozwoj-mowy-dziecka/